Wyniki wyborów potrafią uderzyć mocniej niż się spodziewamy

Choć głos oddany, decyzja podjęta, a demokracja „zrobiła swoje” – w środku może pojawić się złość, bezradność, rozczarowanie, a czasem nawet… żałoba. Jeśli czujesz, że coś w Tobie się złamało albo że nic już nie ma sensu – nie jesteś z tym sam/a. To, co przeżywasz, ma nazwę. To rozpacz po utracie wpływu, wiary albo nadziei. 

Nie jesteś z tym sam. Wiele osób po wyborach – niezależnie od ich wyniku – przeżywa coś, co przypomina żałobę. To nie tylko „polityczny zawód”. To egzystencjalne doświadczenie utraty wpływu, rozczarowania światem i pytanie: „I co dalej?”

Wyniki wyborów – dlaczego aż tak boli?

Bo wybory to nie tylko kartka do głosowania.

To także projektowanie nadziei, utożsamianie się z wartościami i kierunkiem, który uważamy za ważny. Gdy ten kierunek zostaje przekreślony – czujemy się osobiście dotknięci.

To może uderzać w najgłębsze części naszej tożsamości:

• poczucie sprawczości (czy mam na coś realny wpływ?)
• przynależność (czy jest miejsce dla mnie w tym społeczeństwie?)
• nadzieję (czy coś może się jeszcze zmienić?)

5 kroków, które mogą pomóc w akceptacji wyników wyborów

1. Zatrzymaj się i nazwij, co czujesz

Możesz czuć: rozczarowanie, gniew, lęk, niepokój, poczucie niesprawiedliwości, osamotnienie. Zamiast tłumić emocje – spróbuj je nazwać.

„Czuję złość, bo moja nadzieja została zawiedziona.”
„Czuję smutek, bo świat, który wybrała większość, nie jest moim światem.”

To normalne. A nazwanie emocji często przynosi ulgę.

2. Rozpoznaj, gdzie masz wpływ

Bezsilność to uczucie, nie fakt. Masz wpływ, choć może nie tak bezpośredni, jak byś chciał/a:

• możesz wspierać lokalne inicjatywy i organizacje,
• rozmawiać z bliskimi i edukować innych,

nie wycofywać się z aktywności obywatelskiej – nawet jeśli masz chwilowy kryzys.

3. Nie izoluj się – szukaj wspólnoty

Rozczarowanie i frustracja przeżywane w samotności są cięższe. Porozmawiaj z kimś, kto czuje podobnie. Wspólne przeżywanie emocji zmniejsza napięcie i przywraca poczucie sensu.
Wspólnota nie musi być polityczna – może być emocjonalna, relacyjna, ludzka.

4. Daj sobie prawo do żałoby

Gdy wynik wyborów nie zgadza się z Twoimi wartościami, nadziejami lub poczuciem bezpieczeństwa — Twoja psychika może przejść przez dokładnie ten sam proces, który towarzyszy utracie czegoś bardzo ważnego: osoby, poczucia wpływu, wiary w przyszłość.

Możesz doświadczyć żałoby politycznej. I to nie znaczy, że przesadzasz. To znaczy, że jesteś zaangażowanym, myślącym, czującym człowiekiem.

W tej żałobie mogą pojawić się etapy znane z klasycznego modelu Elisabeth Kübler-Ross:

• Szok
  „To się naprawdę wydarzyło?”
  
  Zaskoczenie. Niedowierzanie. Odrętwienie.
  Sprawdzasz wyniki w kółko, porównujesz relacje z różnych źródeł.
  Ciało może być spięte, pojawia się bezsenność lub „odcięcie” od emocji.
  
• Zaprzeczenie
  „To się na pewno jeszcze zmieni… coś musiało pójść nie tak.”
  
  Nie chcesz przyjąć rzeczywistości.
  Szukasz błędów w systemie, teorii spiskowych, fałszywych nadziei.
  To naturalna próba psychiki, by poradzić sobie z nagłym bólem.
  
• Złość
  „To niesprawiedliwe! Jak mogli?”
  
  Masz ochotę krzyczeć, pisać ostre posty, zrywać znajomości.
  Złość bywa skierowana na polityków, znajomych, społeczeństwo — lub do wewnątrz („czemu nie zrobiłam więcej?”).
  To moment, w którym potrzebujesz ujścia energii — i konkretnego działania.
  
• Smutek
  „To nie jest kraj, na który liczyłam. Co teraz?”
  
  W tej fazie mogą pojawić się:
  – spadek nastroju,
  – brak motywacji,
  – myśli o emigracji,
  – poczucie utraty sensu.
  
  To najtrudniejszy moment — ale też ten, w którym zaczyna się głęboka refleksja
  
• Akceptacja
  „Nie podoba mi się to, ale mogę coś z tym zrobić – lub zadbać o siebie.”
  
  Tu pojawia się przestrzeń na działanie, ale z poziomu wewnętrznej równowagi, a nie chaosu. Zaczynasz widzieć swoje realne możliwości. Wiesz, że nie zmienisz wszystkiego — ale możesz nie zrezygnować z siebie. Możesz uczyć, wspierać, działać, opiekować się sobą.
  
  Nie przeskakuj ich na siłę. Nie tłum sobie emocji „bo przecież świat się nie zawalił”.
  
  Dla Twojego świata – coś się właśnie zawaliło. I masz prawo to przeżyć. Możesz cofać się, wracać, utknąć na którymś z nich na dłużej.
  
  Ale ważne, żebyś wiedział_a jedno:
  – Masz prawo je przeżywać. Nie jesteś sam/a.
  I naprawdę – z tego też da się wyjść. W swoim tempie. W swoim stylu.

5. Zadbaj o siebie

Polityka jest ważna, ale nie jest całą Twoją tożsamością. Jeśli czujesz przeciążenie – odetnij się od newsów na 1 dzień. Wyjdź na spacer. Zrób coś, co daje Ci kontakt z ciałem. Pobądź z bliskimi. Przytul psa. Obejrzyj komedię, która Cię naprawdę śmieszy.

To nie oznacza, że się poddajesz. To znaczy, że jesteś człowiekiem.

A jeśli te emocje związane z wyborami są zbyt duże?

Rozczarowanie może być tylko czubkiem góry lodowej. Za nim może kryć się poczucie osamotnienia, długotrwałe napięcie, bezradność, wypalenie. Jeśli czujesz, że to Cię przerasta – nie czekaj, aż minie samo.

Czasem to, co wygląda na „reakcję polityczną”, jest w rzeczywistości sygnałem psychiki, że coś w Tobie potrzebuje więcej troski, uwagi i rozmowy.

7 psychologicznych mechanizmów, które wpływają na to, jak przeżywamy życie społeczne 

1. Identyfikacja społeczna – „To moja drużyna”

Każdy z nas ma potrzebę przynależności – chcemy być częścią grupy, która nas rozumie i w której czujemy się bezpiecznie. Może to być „młodzi”, „kobiety”, „opozycja”, „aktywiści”, „osoby LGBT”, „mieszkańcy dużych miast”. Kiedy grupa, z którą się identyfikujemy, przegrywa lub jest atakowana – czujemy się, jakbyśmy to my zostali zaatakowani. Mimo że nie jesteśmy jej liderami, emocjonalnie czujemy się częścią tej historii.

Przykład: „Głosowałam na tę partię, bo mówiła o moich wartościach. Kiedy przegrali, miałam wrażenie, że przegraliśmy my wszyscy – jakby mój świat został unieważniony.”

2. Efekt podobieństwa – „Ci ludzie są jak ja”

Chętniej ufamy osobom, które wyglądają podobnie do nas, myślą podobnie, mają podobne doświadczenia lub styl życia. W polityce oznacza to, że kandydaci, z którymi się utożsamiamy, stają się dla nas emocjonalnie bliscy. Gdy przegrywają – czujemy ból, jakby to nas osobiście odrzucono.

Przykład: „Ta kandydatka mówiła jak ja. Ubierała się jak ja. Miała podobne doświadczenia. Czuję, jakby odrzucono mnie – nie tylko jej.”

3. Mechanizm projekcji – „Widzimy w nich siebie”

W liderach politycznych często projektujemy własne marzenia, potrzeby i lęki. Zamiast patrzeć realistycznie, widzimy w nich obraz, który sami stworzyliśmy. Dlatego, gdy „nasz” polityk okazuje się niedoskonały – rozczarowanie boli jeszcze mocniej, bo zawiodło nie tylko on/ona, ale też nasze nadzieje. 

Przykład: „Myślałem, że on nas uratuje. Wierzyłem, że to ktoś wyjątkowy. Teraz czuję, jakby wszystko we mnie pękło.”

4. Heurystyka afektywna i poznawcza – „Czuję, więc to prawda”

Często podejmujemy decyzje nie na podstawie faktów, tylko na podstawie emocji. Wybieramy „bo czujemy, że to dobre” lub „bo ten ktoś wzbudza nadzieję”. W kampaniach politycznych to emocje – nie argumenty – są najczęściej wykorzystywane: strach, nadzieja, gniew. Gdy wynik nas rozczarowuje – te emocje zostają i nie mają ujścia. Zostajemy z bałaganem wewnętrznym.

Przykład: „Tak bardzo wierzyłam, że będzie inaczej, że ludzie wybiorą sercem. Teraz nie mogę przestać płakać.”

5. Zjawisko lidera – „Potrzebujemy kogoś, kto nas ochroni”

W trudnych czasach psychika szuka figury opiekuńczej – kogoś, kto „pokaże kierunek”, kto weźmie odpowiedzialność, kto nas ochroni. To może być lider polityczny, społeczny, duchowy. Im większe nadzieje na kogoś projektujemy – tym większy ból, gdy okazuje się człowiekiem z krwi i kości, z ograniczeniami.

Przykład: „Myślałam, że on wszystko zmieni. Teraz mam wrażenie, że już nikomu nie można ufać.”

6. Efekt potwierdzenia – „Widzimy to, co chcemy zobaczyć”

Mamy naturalną tendencję do wyszukiwania informacji, które potwierdzają to, w co już wierzymy, i ignorowania faktów, które burzą nasz obraz świata.

Po wyborach łatwo zamknąć się w bańce frustracji, śledzić tylko „swoje” media, rozmawiać tylko z „naszymi” znajomymi.

To wzmacnia poczucie krzywdy i zamyka drogę do szerszego rozumienia rzeczywistości.

Przykład: „Wszyscy moi znajomi są w szoku. To niemożliwe, żeby tamci wygrali – chyba coś oszukali.”

7. Potrzeba przynależności – „Nie chcę być sama”

To jedna z najsilniejszych ludzkich potrzeb – być częścią wspólnoty.

Kiedy nasza „strona” przegrywa – często pojawia się wstyd, wyobcowanie, lęk przed marginalizacją.

Zaczynamy się zastanawiać: „Czy moje poglądy mają jeszcze sens? Czy coś ze mną jest nie tak?”

Dlatego tak ważne jest szukać kontaktu z ludźmi, którzy czują podobnie, by nie zostawać samemu z emocjami.

Przykład: „W pracy nikt nie mówi o wyborach. Mam wrażenie, że coś mnie oddziela od innych. Potrzebuję rozmowy z kimś, kto też to przeżywa.”

Dlaczego to wszystko ważne?

Bo świadomość tych mechanizmów pozwala:

• zrozumieć siebie (i innych),
• złapać oddech między impulsem a reakcją,
• nie dać się porwać skrajnym emocjom,
• budować empatię nawet wobec tych, którzy głosowali inaczej.

Dzięki temu można przejść od bezsilności do sprawczości – z większym spokojem, realnym działaniem i troską o własne granice psychiczne. „Nie jesteś szalony/a, że tak to przeżywasz. Jesteś człowiekiem, który czuje i który pragnie znaczenia. Twoje emocje są reakcją na realne napięcia – polityczne, społeczne i egzystencjalne.”

Jeśli czujesz, że nie radzisz sobie z emocjami po wyborach, lub że od dawna żyjesz w napięciu – zapraszamy Cię na wsparcie kryzysowe do Denisa Sokołowskiego, Pauliny Gniadzik i Martyny Sadło. Nie musisz tego dźwigać sam/a. Nie musisz wiedzieć, co dalej. Wystarczy, że przyjdziesz – a my pomożemy Ci wrócić do siebie. Bo nie zawsze mamy wpływ na wynik. Ale zawsze mamy wpływ na to, jak zaopiekujemy się sobą po nim.